Szczecinecki Portal Historyczny im. Karla Tuempla Szczecinek.org. ZAPRASZA.
      Menu

      Polecamy

      Historyczna TopLista

Strony historyczne

      Warcisław IV - założyciel miasta
WARCISŁAW IV (ur. 1290 zm. 01.08.1326)



W pierwszej połowie czternastego wieku powstał zamek i miasto Nowy Szczecin (Szczecinek). W 1310 roku otrzymał on prawa miejskie wzorowane na Szczecinie, dlatego też taka nazwa. Został on wybudowany jako twierdza graniczna księcia Warcisława IV broniąca jego ziemie przed Waldemarem z Brandenburgii. Dzięki korzystnemu położeniu na terenach bagiennych i miedzy jeziorami, miasto było zabezpieczone tylko wałem i palisadą.” – tego typu informacje znajdziemy w każdym przewodniku dotyczącym Szczecinka. Jednak można powiedzieć, że założenie Szczecinka było jednym z wielu czynów tego pomorskiego władcy. W takim razie kim był i jak wyglądało życie Warcisława IV, poniżej kilka historii z jego burzliwego życia.

Warcisław IV urodził się w 1290 roku i był synem Bogusława IV. W tamtych czasach książęta pomorscy obierali różne drogi polityki zagranicznej, Bogusław IV połączył się z Polską żeby stawić opór Brandenburgii, podczas gdy Książe Otto I był w przyjaźni z panami lenna Brandenburgią. Zaraz po śmierci Bogusława IV (1309), gdy władzę przejął jego syn Warcisław IV, zmienił on swoją politykę i zbliżył się do margrabiego Brandenburgii Waldemara. Sojusz ten został zawarty dla obrony przeciw królowi Danii Erykowi, który chciał przyłączyć do swojej posiadłości miasto Starslund. Warcisław IV żył w zgodzie ze swoim stryjem Ottonem ze Szczecina, było to o tyle ważne dla gryfitów, ponieważ król Eryk zaczął coraz intensywniej nacierać na pomorskie kraje nadbałtyckie. Książe wołogowski zapewnił sobie w 1310 roku poprzez układ dziedziczny z Księciem Rugii Wisławem przejęcie jego ziem, jeśli on zmarłby bez spadkobiercy, przez co umacniał swoją pozycję na północnym-zachodzie księstwa. W grudniu 1310 roku margrabia Waldemar, książę Warcisław IV i Książe Otto ze Szczecina wyruszyli przeciw królowi Danii Erykowi, z którym początkowo pertraktowano o miasto Rostock. Król szukał powodów, aby podbić miasto siłą. W czerwcu 1311 na żądanie Eryka, który zorganizował na tą okoliczność turnieje i uroczystości, zgromadzili się, pod Rostockiem liczni północnoniemieccy książęta i wspólnie zaplanowali podbicie miasta. Obecni tam również byli obaj pomorscy książęta, margrabia Waldemar oraz biskup kamieński Henryk. Występowali w sojuszu z Waldemarem, którego poddany Książe Otto zezwolił za to na wolny obrót handlowy nad Morzem Bałtyckim. W walce, która wkrótce zaczęła się o miasta Wismar i Rostock, uczestniczył osobiście Książe Otto. Prawdopodobnie, dlatego doszło do sporu z Warcisławem IV, który spostrzegł w tym sojuszu pogwałcenie układu podziału ziem z 1295 roku. W 1312 biskup Henryk pojednał obu podziałem ziem na pół. Spór o miasta Wismar i Rostock zakończył się porażką Danii pokojem w Templinie w 1317 roku.

1309r. książę Warcisław IV odwiedza Trzebiatów. W dokumencie wówczas sporządzonym potwierdza akt lokacyjny z 1277 roku oraz ogłasza niezależność miasta od klasztoru w Białobokach. Opat Thiboldus i książę oznajmiają: „rajcom i gminie, na której ziemi położone jest miasto, podobnie jak obszar wewnątrz ustalonych granic, przyznaje się nieograniczone prawo własności”. Książę przekazuje także miastu prawo do ochrony portu Regoujście. Strefa wolnocłowa zostaje rozciągnięta na Bałtyk na szerokość mili. Miasto może pobierać opłaty celne poprzez swoich funkcjonariuszy.

W roku 1316 książę wołogowski Warcisław IV otrzymał takie ziemie jak: Słupsk, Darłowo i Sławno i mógł przez to rozszerzyć swoje panowanie aż po Łebę. Ziemie te trafiły po wymarciu pomorskich księstw w 1294 w ręce margrabiów z Brandenburgii. Ci założyli tam w 1310 roku miasto Słupsk i w 1312 Darłowo. Jednak w 1329 roku książę musiał teren zastawić, żeby pozyskać środki na wojnę przeciwko Brandenburgii. Kazał w 1309 w Szczecinie wybudować zamek dla wzmocnienia państwa. Szczecin jest od tego czasu stolicą Pomorza.

Zaostrzał się coraz bardziej stosunek miasta Stralsund do jego władcy, księcia Wisława, mieszkańcy nie szanowali praw przez niego wydanych. Obywatelom udało się zjednać sobie margrabiego Waldemara poprzez spiskowanie przeciw duńskiemu królowi. Z kolei za Waldemarem stali książęta pomorscy, także miasto posiadało silnych sojuszników, gdy 9 stycznia 1314 roku w Grevesmühlen książę Wisław z książętami z Meklemburgii wszedł w układ przeciwko miastu. Mieszkańcy Starslund próbowali poprzez pozorną uległość odwrócić zagrożenie. Wprawdzie próbowano w Stralsund jeszcze raz odwrócić niebezpieczeństwo przez uległość, ale gdy potem książęta zawsze swoje żądania podnosili, miasto poczyniło odpowiednie kroki i weszło pod osłonę brandenburskich margrabiów, wtedy rozpoczęła się otwarta walka miasta przeciwko księciu Wisławowi. Waldemar i książę Warcisław wspierali je dzielnie i podbili Loitz. Następnie Wisław, który starał się bronić, wezwał króla Danii na pomoc. Zanim nadeszła pomoc, Waldemar i Wisław podpisali pokój 9 grudnia 1314 roku w Templinie. Brandenburczyk odstąpił swoje roszczenia do Loitz wobec zapłaty pieniężnej, Wisław obiecał nadać mieszkańcom Stralsund wszystkie prawa i swobody. Jednakże nie zaniechał planu, by podbić miasto i wszedł w związek z królem Erykiem oraz licznymi książętami północnych i środkowych Niemiec. Książę Warcisław IV pośredniczył w czerwcu 1315 roku przy zjednoczeniu Waldemara z Brandenburgii i króla Eryka; obaj pomorscy książęta przejęli gwarancję na to, że Wisław w następnych trzech latach nie będzie rościł sobie praw wobec Stralsund.

Terytorium, pomorskich książąt margrabia Waldemar z Brandenburgii pozostawił w templińskim układzie Słupsk (ze Sławnem i Darłowem) w 1316 Warcisławowi IV, który wspierał margrabiów razem z Ottonem I. Terytoria te zostawały oddzielone przez diecezje Kamieńską od pozostałego księstwa. Dlatego biskupstwo otrzymało tereny w okolicach Kołobrzegu i Koszalina.

Waldemar nie miał szczęścia w walkach z Meklemburgią. Dlatego podjęto pertraktacje pokojowe, w których także pomorscy książęta uczestniczyli. Zapoczątkowane 24 i 25 listopada 1317 roku w końcu przyniosły definitywny pokój. Książę Wisław pojednał się ze swoim miastem Stralsund, któremu użyczał od tej chwili nieustannie swojej życzliwości i poparcia; także król Eryk wziął miasto pod swoją opiekę. Waldemar odstąpił Stargard Meklenburgii oraz wliczył swoich pomorskich sojuszników do pokoju, z czego książęta pomorscy i pomorskie miasta czerpały pożytek.

Książe Warcisław IV nadał w 1318 roku Henningowi z Behr na Stochow wioske Zitzmar (powiat Greifswald/Gryfia).

W 1318 roku książę Warcisław IV Sprzedał Kopice (powiat Kamień), patronatem kościelnym, sądownictwem i prawem połowu ryb klasztoru cystersów w Wolinie.

Ledwo co, minęły wielkie zamiejscowe wojny a między obydwoma książętami pomorskimi wybuchł spór. Kiedy się Otto ze Szczecina poróżnił ze swoimi miastami z powodu kilku obywateli w wiosce. Po układach z 1295 roku obróciły się one przeciwko księciu Warcisławowi, który zawarł z nimi przymierze ochronne. Doszło do zatargu z wasalami Szczecina, którego początek jest nieznany. Śmierć margrabiego Waldemara (14 sierpień 1319) spowodowała, że obaj książęta stanęli sobie na drodze, ponieważ otworzyła im się teraz możliwość zdobycia kawałka ziemi poprzez wykorzystanie sytuacji, że w Brandenburgii, objął panowanie nieletni chłopiec. Książę Warcisław poświęcił się nowym terenom i otrzymał od tamtejszych miast uznanie jako opiekun młodego margrabiego Henryka. Natomiast w Uckermark miał potyczkę z Maklenburgią, przeciw której wystąpił młody Henryk zaraz po śmierci Waldemara. Młody margrabia zmarł w lipcu 1320 roku i Marchia była bezpańska. 2 marca 1320 roku obaj pomorscy książęta zawiązali silną współpracę. Teraz wobec dążeniom Pomorza do niezależności, który był wolny przez wymarcie Askanierów, bronili się z wszystkich sił. Znaleźli przy duńskim królu Krzysztofie wsparcie, który był następcą tronu po swoim bracie Eryku i zyskali dużą część Uckermark. Połączyli się również zażyle z biskupem w Kamieniu Pomorskim, wzięli 16 sierpnia 1320 swoje całe ziemie od biskupstwa Kamień do lenna. Ten specyficzny krok, który uczynili książęta, nie miał praktycznie żadnego znaczenia, chcieli zyskać przez to tylko opiekę kościoła oraz przywiązać do siebie biskupa.

Walka z Meklemburgią trwała dalej i nie doprowadziła książąt do sojuszu z księciem Wisławem, który obiecał im w 1321 roku swoją ziemię, jeżeli nie będzie posiadał następcy. Decyzje tą podjęli miedzy innymi ze względu na finanse Księstwa. Ciągła wojna w Uckermark i Neumark absorbowała zbyt duże siły kraju i wiele terenów zostało strasznie zdewastowanych. W końcu Pomorze otrzymało w 1323 dużą część w Marchii w stałe posiadanie.

W 1319 roku Warcisław IV przekazał augustyńskim mnichom swój zamek w Anklam i oraz prawo poboru podatku z pobliskich ziem.

Około 1000 r. Bytów należał do zachodniopomorskiej warowni Słupsk; od początku XIII wieku do Księstwa Pomorskiego, od 1309 do 1317 do Marchii Brandenburskiej, potem do księcia Wartislawa IV, który to w 1321 roku podarował ten teren swojemu marszałkowi Henning z Beer. Jego synowie sprzedali ziemie i zamek w 1329 roku niemieckiemu zakonowi.

9 stycznia 1321 roku Książe Warcisław IV nadał w Gryficach radzie i ogółowi obywatelstwa z Trzebiatowa nad Regą, jak również Gryfii prawo, które stanowiło, że poza swoim miastem nie mają prawa być postawieni przed sądem.

1 maja 1321 roku pomorscy książęta Otto I, Warcisław IV i Barnim III ustanowili granice swoich terytoriów z księstwem Kamieńskim.

5 maja 1321 roku książęta pomorscy Otto I, Warcisław IV i Barnim III przepisali księciu Wisławowi III z Rugii 2000 marek w srebrze na obiecaną im pomoc przed księciem Mecklenburgii i jego sprzymierzeńcami, zastawili na ten cel miasto i ziemie Trzebiatów nad Tollense. Biskup Konrad IV z Kamienia i pomorscy książęta Otto I, Warcisław IV i Barnim III zawarli tego samego dnia z księciem Wisławem III sojusz i dziedziczne bratanie się. Poza tym książęta Otto, Warcisław IV i Bamim III zawarli pakt ochronny z takimi miastami jak Prenzlau i Pasewalk.

Książę Bardo i Rugii Wisław, zawarł z księciem pomorsko-wołogowskim Warcisławem IV, synem swojej siostry, 5 maja 1321 roku w Gryfii układ dziedziczenia.

16 sierpnia 1321 roku książęta Otto I, Warcisław IV i Barnim III sprzedali biskupowi Konradowi IV z Kamienia, za 8000 weneckich marek, na okres 10 lat, miasto i ziemie Kamień.

W 1321 roku Książe Otto I, Barnim III i Warcisław IV sprzedali miasto Kamień biskupowi Konradowi IV.

Biskup Hermann II z Skwierzyny połączył się 31 grudnia 1321 roku z swoimi braćmi, przyjaciółmi i pomocnikami z księciem Wisławem III i książętami Otto I, Warcisławem IV i Barnimem III z Pomorza przeciwko każdemu, a szczególnie przeciwko książętom z Mecklenburgii, z wyjątkiem obu książąt z Werle.

1322r. rada miejska Trzebiatowa otrzymuje od księcia Warcisława IV następny przywilej - bez zezwolenia rady żaden towar nie może zostać wysłany statkiem. Zgodę na wypłynięcie statku wystawiano po uiszczeniu opłat oraz zatwierdzeniu listy na wywóz żyta, jęczmienie, mąki, piwa, chleba i innych produktów.

Książe Warcisław IV przekazał w 1325 roku miastu Loitz (powiat Grimmen) patronat nad szkołą i kościołem.

Tymczasem młody margrabia Ludwik z Wittelsbach przybył ze swoim protektorem Bertholdem z Henneberg do Marchii, żeby przedstawić tam swoje roszczenia. W celu utrzymania się w Neumark, książęta pomorscy zawarli 18 czerwca 1325 roku w Nakel sojusz z polskim królem Władysławem Łokietkiem. Obie strony rozdzieliły Neumark w swoich sferach zainteresowań, Pomorzanie pojednali się już ponownie z Wittelsbachernem w następnym roku.

Miasta już w tamtych czasach były zamorzne, przede wszystkim te duże, które zajmowały się międzymiastowym handlem, takie jak Szczecin i Stralsund, w niewielkim rozmiarze takze Gryfia, Anklam, Stargard, Kołobrzeg i Słupsk. Niektóre z nich już w XIV wieku zajmowały ważne miejsce w finansowych ocenach monarchii. Stralsund odkupiło prawo bicia monety w 1319 roku od Wicława z Rugii, Warcisław IV zatwierdził w Stralsund 3 grudnia 1325 roku przywilej monetowy na wieczność

Książę Wisław III zmarł 8 listopada 1325 roku, po tym jak jego syn Jaromar 25 maja pożegnał się z życiem. Z układu dziedzicznego wynikało, że następcą po nim był jego bratanek Warcisław IV, a miasta i lennicy kraju wybrali go stanowczo na swojego pana i złożyli mu hołd. Król Krzysztof z Danii złożył mu hołd w Bardo. Księstwo Rugii stało się częścią księstwa Wołogowskiego.

Warcisław IV zmarł 1 sierpnia 1326 roku.

15 lat po jego śmierci lenno Rugii przeszło na rzecz księcia z Mecklenburgii; trudne spory dziedziczne były skutkiem zakończenia w 1369 roku pokoju w Ribnitz. Od tego czasu Bardo należało do Pomorza.

Warcisław IV pozostawił po sobie dwóch nieletnich synów, Bogusława IV i Barnima IV, oraz owdowił, Elżbietę ze Śląska, która po jego śmierci urodziła trzeciego syna Warcisława V. Opiekę nad młodymi książętami prowadzili Książę Otto i Barnim ze Szczecina.

Żona Warcisława IV zmarła w 1356 roku.

W tym miejscu warto dodać, że syn Warcisława IV, Warcisław V był księciem pomorskim na Szczecinku i tylko za jego panowania ziemia Szczecinecka była osobnym księstwem.


ZOBACZ DRZEWO GENEALOGICZNE GRYFITÓW