Historia linii kolejowych na Pomorzu Zach.

Tematy o okolicach Szczecinka oraz innych pomorskich miastach.
Post Reply
GIZIO

Historia linii kolejowych na Pomorzu Zach.

Post by GIZIO »

Początki kolei na Pomorzu Zachodnim.

15 śierpnia 1843 r. na dworzec w Szczecinie wjechał pierwszy pociąg parowy linią kolejową zbudowaną z Berlina.Narodziny transportu kolejowego zawdzięcza się połączeniu dwóch podstawowych elementów,które wykształciły się niezależnie:toru kolejowego i lokomotywy parowej.
Pierwszymi konstrukcjami toru były pasy drewniane lub kamienne z wykutymi rowkami,tworzącymi koleiny dla kół wozów.Szybki rozwój przemysłowy Szczecina rozpoczął się w pierwszej połowie XIXw. W historii budowy i rozwoju koleii na Pomorzu zachodnim można wyróżnić 5 etapów,biorąc pod uwagę takie kryteria jak:znaczenie linii kolejowych(pierwszo-,drugo-,trzeciorzędne),warunki techniczne oraz sposoby finansowania ich budowy, a mianowicie
Pierwszy-od1848
Drugi-1849-1870
Trzeci-1871-1879
Czwarty-1880-1891
Piąty-1892-1914
Po 1914r.na Pomorzu zbudowano tylko kilka nowych ,niewielkich odcinków.

ETAP PIERWSZY

Do 1848r.zbudowano następujące linie kolejopwe:Berlin-Szczecin(1843r.),Szczecin-Stargard(1846r.),Stargard-Dobiegniew(1847r.),Dobiegniew-Poznań(1848r.).
Pierwsze linie kolejowe na Pomorzu Zachodnim były dziełem burżuazji szcecińskiej.W Szczecinie powołano z inicjatywy A.Altvatera,redaktora"Borsen Nachrichten der Ostsee" Komitet Budowy Kolei Berlińslo-Szczecińskiej,składający się z 14 osób reprezentujących sfery gospodarcze miasta.Jednym z przedstawicieli Berlina był wielki bankier I.Mendelsohn.Wysokość kapitału zakładowego ustalono na 7.572 tys.marek.Pierwszy projekt budowy linii kolejowej na Pomorzu Zachodnim,łączącej Berlin ze Szczecinem opublikowany został 14 śierpnia 1835r.w jednej ze szczecińskich gazet.Ze względu na brak zezwolenia rządu pruskiego i brak pokrycia finansowego,termin rozpoczęcia trasy kolejowej został odroczony.W 1838r.rząd pruski wydał ustawę o budowie kolei i dopiero na jej podstawie 3 śierpnia 1840r.przystąpiono do realizacji projektu budowy trasy Berlińsko-Szczecińskiej,która w swych założeniach miała połączyć stolice Prus-Berlin z portem szczecińskim.Pierwszy odcinek z Berlina do Eberswalde oddano do użytku 1 śierpnia 1842r.Natomiast całą linię kolejową łączącą Berlin ze Szczecinem(dł.134km),po pokonaniu wielu trudności,uruchomiono 15 śierpnia 1843r.W uroczystości otwarcia linii wziął udział król pruski Fryderyk Wilhelm IV.Dworzec kolejowy(czołowy)w Szczecinie usytuowany został nad Odrą-mniej więcej tam ,gdzie obecnie jest kładka nad torami łącząca ul.Czarnieckiego z ul.Kolumba.Linia kolejowa od Gumieniec biegła przez teren bardzo urozmaicony.Aby zniwelować dosyć dużą róznicę pomiędzy Gumieńcami a Dworcem Głównym poprowadzono ją przez Pomorzany głębokim wykopem,ostatni odcinek był równoległy do Odry.Z dworca doprowadzono jeden tor do nabrzeża przeładunkowego nad Odrą.
Strefy przemysłowo-handlowe Szczecina uznały,że aby zapewnić portowi szczecińskiemu odpowiednią ilość ładunków towarowych należy linię berlińską przedłużyć w kierunku Poznania,jako obszaru ciążącego do portu.W maju 1842r.powstał projekt budowy linii do Stargardu,jako pierwszego etapu.Szczeciński pomysł nie znalazł poparcia w Poznaniu,gdyż tam planowano w tym samym czasie budowę kolei do Głogowa,aby połączyć Poznań z linią Frankfurt n /Odrą-Wrocław.Jednak szczecinianie nie rezygnowali ze swej koncepcji.Krótko po otwarciu kolei Berlińsko-Szczecińskiej powołano Komitet Budowy Kolei Szczecińsko-Stargadzkiej,który uzyskał koncesję na jej budowę 24 lutego 1844r.Jeszcze w trakcie budowy tej lini,2 maja 1845r.powołano analogiczny komitet(Stargadzko-Poznański),mający na celu przedłużenie linii do Poznania.Pierwszy pociąg do Stargardu przyjechał 1 maja 1846r.zaś całą budowę linii do Poznania ukończono w sierpniu 1848r.W latach 1848-49 w wyniku wojen duńsko-niemieckich,Kolej Berlińsko-Szczecińska przeżywa pierwszy kryzys.Dania zablokowała port szczeciński,wskutek czego gwałtownie zmalały dochody czerpane z obrotów towarowych,wzrosły natomiast przewozy wojskowe.Dalszy rozwój kolei na Pomorzu Zachodnim uzależniony był od decyzji rządu pruskiego o budowie linii kolejowej łączącej Berlin z Królewcem i obszarami Prus Wschodnich.Wybór trasy zależał od czynników politycznych i militarnych,a więc musiał uwzględnić odpowiedni przebieg tej linii w stosunku do granicy rosyjskiej.Rozważano wybór jednego z trzech wariantów:
-z Frankfurtu n/Odrą przez Poznań do Bydgoszczy,
-z Kostrzyna przez Gorzów i Bydgoszcz do Grudziądza z odgałęzieniem do Poznania,
-ze Szczecina przez Stargard do Grudziądza z odgałęzieniem do Poznania
Last edited by GIZIO on 10 Mar 2007, 12:58, edited 2 times in total.
User avatar
RychO
Posts: 13
Joined: 03 Mar 2007, 18:18
Location: Szczecin -Kozacka Góra
Contact:

Post by RychO »

Zgłasza się pierwszy zainteresowany :)
http://rybacy.org/" onclick="window.open(this.href);return false;
GIZIO

Post by GIZIO »

Czy wiecie,że w Górach Łużyckich(Czechy),2 km na północ od miasta Czeska Lipa,znajduje się najprawdopodobnie jeden z ostatnich w Europie,użytkowanych torów drewnianych.

Czy wiecie,że w końcu lat 40.XIX w.podróżnych w wagonach klasy II oferowano okulary i maski ochronne,ponieważ wagony te były otwarte po bokach,a i często i bez dachu.

Czy wiecie,że na linii Berlin-Szczecin kursowały w porze dziennej dwie pary pociągów,jadąc z przeciętną prędkością 35-40 km na godzinę;podróż trwała wtedy około 4,5 godziny.
Według rozkładu jazdy z października 1844r.z Berlina do Szczecina odjeżdżały 3 pociągi dzienne(o godz 7.00,8.00 i 15.00),o tym samym czasie odjeżdżały pociągi ze Szczecina do Berlina.
Linię Szczecin-Berlin obsługiwało 14 lokomotyw głównie wyprodukowanych przez stocznię szczecińską"Vulkan.
User avatar
RychO
Posts: 13
Joined: 03 Mar 2007, 18:18
Location: Szczecin -Kozacka Góra
Contact:

Post by RychO »

Fajnie opowiadasz. Czekam na ciąg dalszy - mam nadzieję, że inni forumowicze - (pozdrawiam i Ciebie i Ich) - też.
http://rybacy.org/" onclick="window.open(this.href);return false;
GIZIO

Post by GIZIO »

ETAP DRUGI LATA 1849-1870

W tym czasie wybudowano linię Krzyż -Piła -Bydgoszcz(1851r.),po północnej stronie doliny Warty i Noteci,na jej wysokim brzegu.w całości sfinansowana przez państwo.Wybrano więc wariant drugi.W następnym roku poprowadzono ją do Gdańska,a w 1853r.do Królewca.Była to część tzw.Kolei Wschodniej(Ostbahn).Na tym przedsięwzięciu,skorzystał Szczecin,ponieważ pociągi ze stolicy Prus-Berlina do części wschodniej państwa,kursowały trasą Berlin-Szczecin-Krzyż-Bydgoszcz(lata 1851-57),a w miarę budowy kolejnych linii w Prusach Wschodnich do innych miast i twierdz.Ze względu na strategiczne znaczenie linii,w 1851r.zarząd linii Szczecin-Stargard-Poznań,przejeła państwowa Kolej Wschodnia.
W 1857r.połaczenie otrzymał Kostrzyn,po zbudowaniu połączenia z Frankfurtu wzdłuż Odry.W tym samym roku poprowadzono ją przez Gorzów Wlkp.do Krzyża.
Następnym etapem rozwoju połączeń kolejowych była budowa linii łączącej Szczecin z Królewcem wzdłuż brzegu Bałtyku-zwanej Koleją Wewnątrzpomorską(Hinterpommersche Eisenbahn),a zaplanowano ją ze względów strategiczno-wojskowych.Linia ta została przedłużona na zachód przez tereny Meklemburgii i Schlezwiku-Holsztynu,połączyła Szczecin z Hamburgiem.
O koncesję na budowę tej kolei zabiegały:Komitet Budowy Kolei Szczecińsko-Berlińskiej i Towarzystwo Kolei Wrocławsko-Świebodzkiej.Ostatecznie na mocy koncesji z 18 sierpnia 1856r. budowę projektowanej linii przejeła Kolei Berlińsko-Szczecińska.Linia rozpoczynała swój bieg w Stargardzie i prowadziła wzdłuż trasy starego traktu drogowego przez Chociwiel,Runowo,Świdwin,Białogard,Koszalin,Słupsk,Lębork,Wejcherowo do Gdańska,gdzie łączyłą się z odcinkiem Kolei Wschodniej prowadzącym do Królewca.Prace budowlane rozpoczęto w lutym 1856r.,od grudnia 1858r.na odcinku Świdwin-Białogard-Koszalin uruchomiono pociągi próbne.Cały 135 km odcinek Kolei Wewnątrzpomorskiej ze Stargardu do Koszalina został otwarty dla ruchu 1 czerwca 1859r.;równocześnie przekazano do użytku odgałęzienie Białogard-Kołobrzeg o długości 36 km i bocznicę ze stacji Kołobrzeg do portu(długość 1,3km).Koncesję na dalszą rozbudowę magistrali w kierunku Gdańska przedłużono spółce 24 kwietnia 1867r.Budowę następnych odcinków ronież wspomagał finansowo rząd pruski.Budowa lini trwała 3 lata,a prace prowadzono jednocześnie od strony Gdańska i Koszalina.1 lipca 1869r.uruchomiono odcinek Koszalin-Sławno-Słupsk(67km),w rok później odcinek Gdańsk -Sopot(11km),a dnia 1 września 1870r.,oddano do użytku odcinek Słupsk-Lębork-Wejherowo-Gdynia -Sopot(120km),finalizując budowę linii wzdłuż brzegu Bałtyku.
W tym okresie powstają również linie łączące Szczecin z Maklenburgią w kierunku na Pasewalk,będące elementem rozbudowy linii kolejowych wzdłuż wybrzeża Bałtyku dla potrzeb militarnych.
W dniu 21 czerwca 1861r.Kolej Berlińsko-Szczecińska otrzymała koncesję na budowę linii Szczecin Gumieńce-Pasewalk.Linia ta,o długości 37 km,została uruchomiona 16 marca 1863r.Towarzystwo wybudowało linię z Pasewalku do Stransundu uzyskując gwarancje państwowe w jej finansowaniu.Bez tych gwarancji towarzystwo wybudowało linię Eberswalde-Wriezen-1866r.,oraz z Pasewalku na zachód do granicy z Maklemburgią.

ETAP TRZECI 1870-1879 C.D.N............
Last edited by GIZIO on 16 Mar 2007, 09:24, edited 1 time in total.
User avatar
RychO
Posts: 13
Joined: 03 Mar 2007, 18:18
Location: Szczecin -Kozacka Góra
Contact:

Post by RychO »

Nie mogę wyjść z podziwu, jak szybko wtedy budowano. To były przecież prace ziemne (głębokie wykopy, nasypy) na dużą skalę. A zmechanizowanie tych prac chyba żadne?
http://rybacy.org/" onclick="window.open(this.href);return false;
GIZIO

Post by GIZIO »

Czy wiecie,że w początkowym okresie rozwoju transportu kolejowego Anglia stała się eksporterem lokomotyw parowych.Pierwsza niemiecka lokomotywa Adler została również zakupiona w Anglii u G.Stephensona.Dotarła ona do Niemiec pocztą,rozebrana na sto części,zapakowanych w dziewiętnastu skrzyniach.7 grudnia 1835r.wprowadzono ją do eksploatacji na odcinku 6,1 km między Norymbergią a Furth,na tzw.kolei Ludwika.Lokomotywa Adler kosztowała 850 angielskich funtów,miała długość 6,3 m i osiągała prędkość 30 km na godzinę.
Jako ciekawostkę można podać,że wraz z lokomotywą z Anglii przysłano maszynistę,który we fraku i cylindrze wykonywał swoją pracę.
User avatar
RychO
Posts: 13
Joined: 03 Mar 2007, 18:18
Location: Szczecin -Kozacka Góra
Contact:

Post by RychO »

A będzie ciąg dalszy? Może i inni też czekają, ale nieśmiałe som :)
http://rybacy.org/" onclick="window.open(this.href);return false;
GIZIO

Post by GIZIO »

ETAP TRZECI LATA 1870-1879

Po wojnie francusko-pruskiej państwo zmieniło swój stosunek do budowy linii kolejowych.Z jednej strony dano"wolna rękę"towarzystwom kolejowym,a z drugiej zaczeła narastać tendencja do przejmowania sieci kolejowej i scalenia jej jako sieci państwowej.
Upaństwiowione koleje miały się stać narzędziem polityki gospodarczej państwa.Od 1878r.państwo przejmowało najpierw w eksploatację,a następnie na własność główne linie kolejowe w rzeszy,w tym i na Pomorzu.
Wojny prowadzone przez Prusy z Austrią w 1863r.i z Francją lata 1870-71.przychamowały plany rozbudowy kolei na Pomorzu.Ze względu na szybko rosnący ruch kolejowy między aglomeracją stołecznego Berlina,a jego zapleczem portowym w Szczecinie.Towarzystwo kolei Szczecińsko-Berlińskiej w 1872r. przystąpiło do budowy drugiego toru na odcinku Angermunde-Szczecin-Stargard.Oddano go do użytku 1 lipca 1873r.
11 grudnia 1872r.Kolej Berlińsko-Szczecińska otrzymuje koncesję na budowę połączenia swej sieci kolejowej z portem w Świnoujściu od zachodu.Połaczenie zrealizowano za pomocą linii Ducherow-Świnoujście(41km),przekazanej do ruchu 15 maja 1876r.W ten sposób Świnoujście uzyskało bezpośrednie połączenie z Berlinem.Ze stacji Świnoujście zbudowano 2,9 kilomertową bocznicę do portu,którą dla ruchu towarowego uruchomiono również 15 maja 1876r.,a dla ruchu pasażerskiego 16 śierpnia 1888r.
Do końca lat 70.towarzystwo wybudowało i eksploatowało na obszarze leżącym na zachód od Szczecina w sumie 430 km linii kolejowych.
Na znacznie większym obszarze Pomorza Zachodniego(na wschód od Odry) wybudowało w tym okresie około 370km.Linia Ducherow-Świnoujścienie nie spełniła połączenia jednak nadziei jakie wiązały z połączeniem Szczecina ze Świnoujściem kupcy i przedsiębircy szczecińscy.
Już w końcu lat 50.pojawił się projekt linii biegnącej ze Szczecina wzdłuż brzegu Odry,a następnie po mostach i na tamie przez Zalew Szceciński,w najwęższym jego miejscu,w okolicy Nowego Warpna-Podgrodzia na wyspę Uznam.Za tym projektem opowiadały się strefy przemysłowo-handlowe Szczecina i Świnoujścia........C.D.N
User avatar
RychO
Posts: 13
Joined: 03 Mar 2007, 18:18
Location: Szczecin -Kozacka Góra
Contact:

Post by RychO »

A później? Do wybuchu "I WS" co nieco jeszcze wybudowano...
http://rybacy.org/" onclick="window.open(this.href);return false;
GIZIO

Post by GIZIO »

Za tym projektem opowiadały się strefy przemysłowo-handlowe Szczecina i Świnoujścia.Ze względu na trudności techniczne i brak gwarancji finansowych rządu projekt upadł,ponieważ nakłady na budowę były bardzo wysokie.
Kolej biegnąca wzdłuż wybrzeża nie zaspokoiła potrzeb kupców i przemysłowców z Kołobrzegu,odcinając ich od naturalnego zaplecza i kierując potoki ładunków w kierunku Szczecina.Kołobrzeg dążył do uzyskania bezpośredniego połączenia z Poznaniem przez Białogard i Szczecinek.Linię Poznań-Szczecinek-Białogard wybudowało do 1879r.państwo.
W tym też okresie uzyskały połączenia kolejowe porty Darłowo i Ustka.
Poprzez połączenie linii kolejowych o przebiegu równoleżnikowym z liniami o przebiegu południkowym ukształtowała sie do 1879r.podstawowa sieć kolejowa na Pomorzu Zachodnim.
Po wybudowaniu dwóch głównych linii równoleżnikowych,łączących Berlin z Prusami Wschodnimi rozpoczęto wytyczanie i budowanie również linii poprzecznych i skośnych,przecinających rzadko zaludnione obszary pojezierzy,stanowiących lokalne połączenia z podstawową siecią.Taką linią przecinającą pojezierza była Pomorska Kolej Centralna(Centralpommersche Eisenbahn) łącząca Runowo Pomorskie z Chojnicami(149km) przez Szczecinek,który stał się w tej części bardzo ważną stacją węzłową.
Towarzystwo Akcyjne Pomorskiej Kolei Centralnej zawiązało się 13 czerwca 1870r.z kapitałem akcyjnym około 22 mln marek.W komitecie założycielskim byli między innymi:A.Wagner-właściciel dóbr rycerskich i poseł z powiatu szczecineckiego.Koncesję na budowę towarzystwo otrzymało 5 lipca 1870r.Jednak 28 lipca 1875r.budowa linii została przekazana pod zarząd Królewskiej Kolei Wschodniej.
Ze Szczecinka wychodziły linie w pięciu kierunkach:na północny zachód,w kierunku na Białogard,wybudowana i oddana do eksploatacji w 1878.,na północ do Ustki przez Słosinko-Korzybie-Słupsk uruchomiona w 1878r.,na wschód do Chojnic (odcinek Szczecinek-Czarne-Chojnice uruchomiony w 1877r.),na południe przez Jastrowie do Piły oddana w 1879r.i na zachód przez Czaplinek,Drawsko do Runowa Pomorskiego 1877r.W 1878r.powstał także odcinek Korzybie-Sławno-Darłowo.Budowa tych linii i odcinków pozwoliła na połączenie Kolei Wschodniej(węzeł w Pile) z Koleją Centralną(węzeł w Szczecinku) i Koleją Wewnątrzpomorską(węzły w Białogardzie i Słupsku).
W 1873r.ukończono główną......C.D.N
GIZIO

Post by GIZIO »

W 1873r.ukończono główną linię Piła -Chojnice-Tczew,którą zbudowały Pruskie Koleje Państwowe ze względów konkurencyjnych,ponieważ spółka z kapitałem angielskim planowała budowę niezrealizowanej w efekcie linii Bialogard-Tczew,w celu skrócenia połączenia z Królewcem.Linia Piła-Tczew skróciła drogę z Berlina do Królewca o 36 km i już w 3 lata później otrzymała drugi tor,ze względu na duże natężenie ruchu.
W 1877r.wybudowany został odcinek Kostrzyn-Szczecin.Nowo powstała linia kończyła się na dworcu,do dziś zwanym Wrocławskim.Powstał tu nowy,duży ,wielofunkcyjny dworzec pasażerski i towarowy.Do pobliskiego nabrzeża dobijały statki pasażerskie.Jak się później okazało nie było to najlepsze rozwiązanie.9 lat póżniej linię tę(dworzec Wrocławski)połączono z dworcem Szczecin Główny.Poszczególne odcinki linii węglowej były oddawane do eksploatacji w następujacych terminach:Rzepin-Kostrzyn(1875r.)-Chojna(1876r.)-Szczecin(1877).
Doprowadzenie do Szczecina linii kolejowej biegnącej wzdłuż Odry połączyło portowe miasto z zagłębiami węglowymi na Śląsku.Węgiel ze Śląska stał się wielkim konkurentem dla węgla sprowadzanego statkami z Anglii.
GIZIO

Post by GIZIO »

Serwo

RuchO to co pisać dalej?Czy starczy?Pozdro. 8)
User avatar
bronx
Site Admin
Posts: 5469
Joined: 25 Feb 2005, 10:18
Location: Nstn in Pomm.
Contact:

Post by bronx »

dawaj dawaj, podaj też źródło z którego korzystasz.
GIZIO

Post by GIZIO »

W okresie dobrej koniunktury na początku lat 70.powstało wiele towatrzystw kolejowych próbujących budować nowe linie bez pomocy państwa.Skutkiem finansowych trudności towarzystwa nie były w stanie samodzielnie realizować do końca rozpoczętych budów.Tak sie stało z koleją Chojnice-Runowo(Pommersche Centralbahn),budowa jej została przerwana i po rozwiązaniu się towarzystwa Pommersche Centralbahn,dokończona w 1877-78r przez państwo.
W 1878r.zostaje utworzona w Szczecinie"Wschodnia Królewska Dyrekcja Kolejowa",która miała zarządzać kolejami na wschód od Odry.W związku z tym rząd pruski dekretem z dnia 29 grudnia 1879r.upaństwawia ważniejsze główne koleje,zaś pozostałe linie nadal pozostawia w gestii prywatnych spółek akcyjnych.Dekretem z 23 lutego 1881r.została zlikwidowana Dyrekcja w Szczecinie,a linie kolejowe przeszły pod zarząd Dyrekcji w Berlinie.

ETAP CZWARTY 1880-91

Jednak już 15 grudnia 1884r.została ponownie powołana Szczecińska Dyrekcja Kolejowa.W tym czasie wybudowano stację towarową w Szczecinie(obecny Szczecin Port Centralny).a w 1898r.przebudowano dworzec Szczecin Główny.Etapami oddana została również do użytku linia kolejowa Szczecin Niebuszewo-Żelechowa-Jasienica,mająca duże znaczenie gospodarcze dla Szczecina i okolic.Łączyła ona port szczeciński z dużymi zakładami przemyslowymi zlokalizowanymi na północ od starego Miasta,nad Odrą(huta"Szczecin",papiernia "Skolwin").W obrębie węzła szczecińskiego,dużą przeszkodę w płynnym ruchu sprawiały trzy mosty obrotowe(ruchome przęsło)na Odrze,Parnicy i Regalicy.Otwarcie jednego mostu,paraliżowało ruch na całym odcinku.(w samym tylko sezonie letnim otwierano mosty 1500-1600 razy).Z uwagi na wzrastający ruch kolejowy,mosty tego typu nie odpowiadały żegludze śródlądowej,ani wojsku.Władze wojskowe ze wzglęgów strategicznych zabiegały o ........C.D.N
Post Reply