Z dziejów Szczecinka i okolic - Unikalny sztandar.

Archiwalne artykuły historyczne, które pojawiały się na łamach Dwutygodnika Szczecineckiego TEMAT. http://www.temat.net
Post Reply
Szczecinek.org
Posts: 168
Joined: 02 Feb 2009, 21:13

Z dziejów Szczecinka i okolic - Unikalny sztandar.

Post by Szczecinek.org »

W Archiwum Państwowym w Szczecinku znajduje się dokument zatytułowany: "Spis zabytków na obszarze Obwodu Szczecinek podług stanu z dn.23 listopada 1945". Dokument ów pod pozycją 3 wymienia sztandar milicji miejskiej w Szczecinku z roku 1697. W istocie do roku 1945 w naszym muzeum, przechowywany był ten niezwykle cenny i rzadki zabytek. Jednak dziś nie ma po nim śladu i całkowicie nieznane są okoliczności jego zaginięcia. Gdyby udało się jakimś sposobem sztandar odzyskać, byłby on niewątpliwie rarytasem w naszych zbiorach w skali ogólnopolskiej. Dlatego warto jest poświęcić temu obiektowi nieco uwagi.

Image

Sztandar ten otrzymał Szczecinek od księcia elektora brandenburskiego Fryderyka III, (a po jego koronacji na króla Prus - Fryderyka I ) w połowie sierpnia 1697 roku. Trzeba tu przypomnieć, że po śmierci Bogusława XIV Szczecinek, razem z dużą częścią Pomorza Zachodniego przeszedł pod panowanie brandenburskie.
Szczecinecki sztandar wyprzedził o kilka lat królewski edykt z 1 lutego 1701 roku o powołaniu milicji krajowej. W założeniu milicja miała bronić terytorium Brandenburgii - Prus. Członkowie milicji rekrutowali się z mężczyzn - posesjonatów (tj. właścicieli) w wieku 18 - 40 lat. Edykt objął swym zasięgiem około 1% mieszkańców Prus. Obmyślono nawet "mundury" dla tej formacji, które wszędzie miały być niebieskie. Zasadniczym motywem tego zarządzenia były oszczędności finansowe. Elektor chciał koronować się na króla Prus i w związku z tym pilnie potrzebował pieniędzy. Realizacja tego planu była, bowiem skomplikowana politycznie i bardzo kosztowna. Chodziło o zapewnienie przynajmniej neutralności władców sąsiednich mocarstw: Rzeszy Niemieckiej, Austrii i Rosji.
Najłatwiej jak się zdaje uzyskano przychylność cara. W marcu 1697 roku car Piotr I rozpoczął swą wielką podróż po krajach Europy zachodniej. Najpierw przybył do Rygi - w której Szwedzi nie okazali się zbyt gościnni. Później trasa wiodła przez Mitawę i Lipawę. Stąd statkiem św. Jerzy do Piławy i Królewca.
W Królewcu czekał na cara elektor brandenburski Fryderyk III. Przeprowadzono wiele politycznych rozmów, których zasadniczym tematem była sukcesja w Polsce i przyszła korona dla elektora. To że obaj władcy popierali starania Augusta Sasa o koronę w Polsce, ułatwiło dalsze pertraktacje. W Królewcu Piotr otrzymał pierwsze pomyślne dla siebie wiadomości z Polski. Być może pod ich wpływem Piotr I wyraził zgodę na koronację Fryderyka, a także na traktat handlowy między obu państwami.
Zaraz po tym spotkaniu Fryderyk III przybył do Szczecinka i 12 sierpnia 1697 roku wręczył burmistrzowi sztandar milicji miejskiej.
Chorągiew wykonana została z jedwabiu w kolorze jasnozielonym w kształcie zbliżonym do kwadratu. Na stronie "A" umieszczono duży wieniec laurowy w nim u góry na rozwiniętej taśmie: QVI : LEGITIME : CERTAT pod wstęgą złota pruska książęca korona z wypełnieniem czerwonym. Niemal identyczna korona w herbie Królewca wieńczy trzy oddzielne herby miast, które razem tworzą to sławne niegdyś miasto. Poniżej trzy warstwy chmur a pod nimi zabudowa symbolizująca miasto z 3 wieżami na brązowej ziemi.
Zapewne i one symbolizują Królewiec, który do roku 1724 składał się z trzech osobno zarządzanych miast: Altstad, Löbenicht i Kneiphof. Z boku po lewej i prawej stronie na prostokątach "ołtarzach" palą się 3 długie bladoróżowe płomienie zakończone złotymi kulkami. Płomienie te być może symbolizują 3 powitalne bramy, jakie wzniesiono na spotkanie Piotra I w Królewcu w końcu maja. Natomiast dwie gwiazdy
nad płomieniami mogą symbolizować księcia Fryderyka III i cara Piotra I. Druga strona "B" sztandaru ma identyczne tło, wieniec laurowy i banderolę. Na banderoli umieszczono jednak inny napis: [CERTAT]: PRO: DEO : ET ELCT : CLEMENT : FRID : III. Wzywa on do walki za Boga i księcia elektora. Poniżej taśmy czerwony orzeł dragonów ze złotymi berłem i mieczem. Głowa orła otoczona złotą okrągłą aureolą - tarczą słoneczną(?) nad którą unoszą się trzy ogniki. Na dole: ANO - 1697 - rok przekazania sztandaru. Trudno oprzeć się wrażeniu, że Sztandar upamiętniający spotkanie dwóch władców, pierwotnie przeznaczony był dla milicji Królewca, ale z jakichś powodów otrzymał go Szczecinek. Wizerunek sztandaru znamy z pracy prof. K. Tümpel'a pt. "Neustettin in 6 Jahrhunderten" Neustettin 1910, gdzie umieszczono go na pierwszej tytułowej karcie książki.
Nie tylko Szczecinek miał taki sztandar. W roku 1902 w twierdzy Pietropawłowskiej w Petersburgu przechowywano 22 takie flagi, zdobyte przez Rosjan na Prusach w czasie wojny 7 letniej. Jedną flagę przechowywano w ratuszu w Fürstenwalde pod Berlinem i jedną w Szczecinku. Razem wszystkich było więc 24 . Pierwotnie być może było ich więcej, ale zapewne niezbyt dużo, ponieważ następca pierwszego króla pruskiego, Fryderyk Wilhelm I już 2 marca 1713 roku rozwiązał oddziały milicji. Jak wiele takich sztandarów zachowało się do dziś? Już w 1909 sztandar szczecinecki był dość mocno zniszczony. Urwana z stała 1/3 powierzchni po przeciwnej stronie drzewca, ale na szczęście na podstawie zachowanej części można było odtworzyć brakujące elementy. Sztandar ten przechowywany był w specjalnej ochronnej tubie. Ostatnia wojna i czas krótko po niej okazał się zabójczy dla tego niezmiernie interesującego zabytku. Należy się obawiać, że podobny los spotkał sztandar w Fürstenwalde. Natomiast jest wielce prawdopodobne, że sztandary przechowywane w Petersburgu zachowały się do dziś.

Jerzy Dudź

Dwutygodnik Temat nr408 z 17.02.2006
www.temat.net
Post Reply