Page 1 of 1

Chronik der Stadt Neu-Stettin - online Julius Adolph Wilcke

Posted: 09 Feb 2017, 09:14
by bastian
Ist das bekannt?

https://books.google.de/books/about/Chr ... wDAAAAcAAJ" onclick="window.open(this.href);return false;

Re: Chronik der Stadt Neu-Stettin - online Julius Adolph Wilcke

Posted: 09 Feb 2017, 12:22
by Dislav
Bardzo dawno temu Pani Daroszewska uczyła mnie języka niemieckiego. Pamiętam, ze poświęciła trochę czasu na powierzchowne poznanie pisma gotyckiego. Trudne to było ale ciekawe. Bardzo ciekawym byłoby poznać treść tego opracowania tylko musiałby się znaleźć ktoś, kto przepisze z gotyku na niemiecki a potem przetłumaczy na polski.

Re: Chronik der Stadt Neu-Stettin - online Julius Adolph Wilcke

Posted: 10 Feb 2017, 10:43
by bastian
Im Buch wird Johann Ludwig Quandt, Historiker, gestorben 1871 in Persanzig zitiert.
Quandt zweifelt das Gründungsjahr der Stadt Neustettin 1313 an und gibt als richtiges Jahr 1333 an.
https://de.wikipedia.org/wiki/Johann_Ludwig_Quandt" onclick="window.open(this.href);return false;

„Wockenius und Brüggemanns Angaben in Betreff der Entstehung der Stadt Neu-Stettin sind unhaltbar. Gewiss ist nur, daß Neu-Stettin bestand, als das Kloster Marienthron 1356 gestiftet wurde, und daß sie 1331 noch nicht vorhanden war, erweist sich daraus, daß sie in einem herzoglichen Lehnbriefe von diesem Jahre fehlt, in welchem doch alle Städte, Flecken und Schlösser des Herzogtums, auch die hernach zu bloßen Dörfern gewordenen aufgeführt sind. Ganz falsch ist auch die Angabe, daß Neu-Stettin 1321 ans Bisthum gekommen, vielmehr haben die Herzöge das Land Belgard, wozu damals unsere Gegend gehörte, vom Bischofe nur zur Lehn genommen, ihn als Obereigentümer anerkannt, und die Grenze in der Urkunde so bestimmt, daß sie gehen soll zwischen den Seen Schmolzke (Schmaunsch), Sparsee, Plötzig (Plötzensee), Kitan (Küter-See) durch den ganzen Dolgensee in der Länge zum Orte Sadick am Zahnfließ. Ferner ist im Jahre 1372 nichts geschehen, als daß die Herzoge bei der damaligen Landesteilung die Privilegien von Stadt, Land und Schloß Nyen-Stetin zugleich und in derselben Urkunde mit denen aller anderen Städte und Landschaften bestätigt haben. Sodann hat gewiss Schloß und Stadt Neu-Stettin nie auf einer anderen Stelle gestanden als jetzt. Wollten die Fürsten die Gegend angebaut haben, so mußten sie ihr durch solche einen Schutz geben; dazu konnten sie keinen bessern Platz finden, als die jetzige Stadt, wenn man bedenkt, daß der Vilm-See damals viel größer, das Wiesenbruch an ihm viel tiefer war als jetzt, und daß es noch sehr lange dauerte bis Kanonen und Schieß-Gewehre die Gefechte entschieden, ja noch jetzt würde trotzdem bei einem Kriege in dieser Gegend die Stadt eine militärische Wichtigkeit haben. Dazu paßt nun gar nicht die Lage am Westufer des Sees; das ist ein gewöhnlicher Bergfriede, d. h. ein wo möglich von Wasser und Bruch umgebener Wall, der sonst ganz leer war, in dem aber bei feindlichen Überfällen Vieh und Habseligkeiten geflüchtet wurden; solche sind sehr häufig, z. B. auch am Ostufer des Raddatzer-Sees. Es werden dergleichen an mehreren Stellen in Pommern für ehemalige Städte gehalten, ohne es gewesen zu sein, also beweist der Name des Walls am Streitzig-See nichts für die Lage der Stadt, zumal ja ursprünglich auch solche leeren Festen Stadt (das heißt ja Stette) genannt wurden. Auch liegt die jetzige Stadt in der oben angegebenen Reihe der großen Dörfer. Was nun die Inschrift in der 1769 abgebrochenen Kirche betrifft, so kann sie nicht älter sein, als die Kirche selbst, die, wie hernach berichtet werden wird, im Jahre 1579 gebaut ist, sie kann aber auch erst später gemacht sein. Man könnte nun einwenden, daß sie damals nicht neu gemacht, sondern aus einer Inschrift aus der früheren Kirche abgeschrieben sein. Aber sie ist neu gemacht, denn erstens haben unsere Herzöge ihren Namen nie die Zahl beigesetzt, bis auf den letzten der es einige Male getan, ihre Untertanen auch nie vor 1540. Zweitens solchen Titel, wie in der Inschrift, bekamen die Fürsten von 1550 nie, entweder gar keinen, oder höchstens ilustris, durchlauchtigter; drittens Sedinum für Stettin und Neosedinum, also Neustettin, kam erst durch die Gelehrten und ihren Büchern auf seit 1550, sonst schrieb man nie anders als Stetin, Nyen-Stetin, erst später mit „tt“. Wie die Inschrift, so gibt auch Friedeborn´s Chronik von Alt-Stettin 1313 als das Jahr der Gründung, darnach hat Cramer gesetzt: von Wartislaw bald im Anfang seiner Regierung, und da diese nun 1309 begann, hat daraus Micraelis dies Jahr für das Stiftungsjahr gehalten, und obwohl sie alle Stadt und Schloß zugleich entstehen lassen, haben spätere, um sie auszugleichen, lediglich durch Vermutung angenommen, das Schloß sei 1309, die Stadt 1313 gegründet. Auf die Chroniken ist aber, wenn sie nicht aus Urkunden schöpfen, nichts zu geben, da sie der Mehrzahl der Städte ein früheres Stiftungsjahr geben, als ihnen nach den später bekannt gewordenen Stiftungsurkunden zukommt. Und wenn nun die späteren gar Neu-Stettin nach dem Muster von Alt-Stettin angelegt sein lassen, so beweisen sie nur daß sie eine von beiden nie gesehen haben, da es gar keinen größeren Unterschied der Lage geben kann als zwischen ihnen stattfindet.- Wenn nun die Stadt und Burg zwischen 1331 und 1356 gegründet sind, so läßt sich wohl die Zeit noch genauer bestimmen durch den Namen. Es starb nämlich jener Herzog Wartislaw IV. der zu Wolgast residierte, und es übernahm die Vormundschaft für seine minderjährigen Söhne bis 1336 der zu Stettin residierende Herzog Barnim III. Und da nun unsere Stadt den Namen gerade seiner Residenz bekommen hat, so läßt sich schließen, daß er sie benannt und gegründet hat. Mann kann dafür das Jahr 1333 annehmen. Und da es nun doch möglich ist, daß die Inschrift und die Chronik das Jahr 1313 aus alter Nachricht, z.B. des Klosters Marienthron haben, dessen Aufzeichnungen Kanzow noch benutzt und citirt hat, so ist anzunehmen, entweder 1313 ist alter Schreibfehler für 1333, der 1313 ist der Ort als Dorf mit einem Bergfrieden entstanden, hat erst 1333 den Namen, Stadtrecht und der Bergfriede, Schloßrang erhalten, indem ihm ein Verwaltungsbezirk zugelegt, und dieser vom Lande Belgard abgenommen ist. Die Grenze zwischen beiden wurde die heutige, mit Ausnahme, daß bis 1653 Naseband, bis 1816 halb Collatz zu Belgard gehörte.“

Re: Chronik der Stadt Neu-Stettin - online Julius Adolph Wilcke

Posted: 13 Feb 2017, 22:15
by Massovia
Pozwolę sobie o zaproponować następujące wolne tłumaczenie fragmentu przytoczonej przez Bastiana książki. Przepraszam za brak polskich ogonków.

Cytat
Stwierdzenia Wockeniusa i Brügermanna dotyczace powstania miasta Szczecinka nie sa do utrzymania. Pewne jest tylko, ze Szczecinek powstal kiedy w 1356 zostal zalozony klasztor Marienthron, i ze w 1331 jeszcze nie istnial. Wynika to z faktu, ze brak jest wzmianki o tym miescie w ksiazecym dokumencie z tego roku o dobrach lennych, w ktorym wymieniono wszystkie miasta, grunty i zamki Ksiestwa, w tym nawet miejscowosci, ktore powstaly jako wsie.
Calkiem falszywe jest takze stwierdzenie, ze w 1321 wlaczono Szczecinek do Biskupstwa Pomorskiego (w Kamieniu). Przeciwnie, nasze (szczecineckie) ziemie nalezaly wowczas do bedacej we wladaniu ksiazecym Ziemi Bialogardzkiej, oddanej w lenno biskupom, gdzie ksiazeta uznawano jako glownych wlascicieli. W dokumencie zrodlowym granice (ziemi szczecineckiej) okreslono w ten sposob, ze ida one pomiedzy jeziorami Schmolzke (Schmaunsch), Sparsee, Plötzig (Plötzensee), Kitan (Küter-See), poprzez cala dlugosc jeziora Dolgensee do miejscowosci Sadick nad rzeczka Zahnfliess.
Co wiecej, w 1372 nie zdarzylo sie nic (szczegolnego) poza tym, ze w tym samym dokumencie ksiazeta potwierdzili przywileje dla miasta, ziemi i zamku Nyen-Stetin, tak jak i dla innych miast i Pomorza w jego owczesnym podziale administracyjnym. Zamek i miasto Szczecinek z pewnoscia polozone bylo wowczas w tym samym miejscu, co dzisiaj. Aby umozliwic rozwoj osadnictwa, musieli ksiazeta zapewnic jego bezpieczna lokalizacje. Nie bylo lepszego miejsca dla (posadowienia) miasta, niz te na ktorym ono lezy dzisiaj, zwazywszy ze dawne Jezioro Wielimie bylo duzo wieksze, otaczajace go trzesawiska glebsze, na dlugo zanim armaty i strzelby rozstrzygaly o bitwach. Ale nawet jeszcze dzis polozenie miasta ma wazne (korzystne) polozenie obronne. Zupelnie inna byla sytuacja od strony zachodniego brzegu Wielimia. Nie bylo tam zadnego miejsca obronnego, otoczonego woda i walami, zwykle pustego (niezamieszkalego), w ktorym w przypadku wrogiego napadu mozna byloby schronic krowy i dobytek.
Takie miejsca schronienia wystepowaly czesto, np. na wschodnim brzegu Jeziora Radacz. Podobne stanowiska utrzymywane byly dla miast na calym Pomorzu, bez bycia samemu miastami, tak jak potwierdza to nazwa umocnienia nad Jeziorem Trzesiecko, ktora nie wskazuje na polozenie tam miasta, zwlaszcza ze poczatkowo te puste miejsca ochronne zwane byly „Stadt” (a moze „Statt”? – przypis moj), czyli „Stette”. Takze dzisiejsze miasto polozone jest na wyzej podanym ciagu duzych wsi.
Jezeli chodzi o napis w kosciele, ktory usunieto w 1769, to nie mogl byc on starszy, niz sam kosciol, ktory jak omowimy dalej, zbudowany zostal w 1579, a mogl on zostac wykonany pozniej. Moznaby zakwestionowac, ze nie wykonano wtedy (1579) nowego napisu, ale przepisano go z wczesniejszego kosciola. W istocie powstal on calkiem nowy, poniewaz po pierwsze nasi ksiazeta nigdy nie opatrywali swoich imion z numeracja, a przy ostatnim uczyniono to kilka razy, a ich podwladni nigdy przed rokiem 1540. Po drugie, ksiazeta z roku 1550 nigdy nie otrzymali tytulu, jaki wymieniono w inskrypcji. Albo zadnego, albo co najwyzej „illustris”, czyli jasnie oswiecony. Po trzecie, nazwy „Sedinum” dla Szczecina i „Neosedinum” dla Szczecinka pojawily sie w ksiazkach badaczy od roku 1550. Nie pisano wczesniej inaczej niz Stetin, Nyen-Stetin, pozniej z „tt”.
Tak samo jak inskrypcja, 1313 jako rok zalozenia (miasta) podaje „Chronik von Alt-Stettin” Friedeborna.
Pozniej Kramer ustalil: od Warcislawa, tuz na poczatku jego panowania od 1309, ktory Micraelis przyjal jako rok zalozenia. Chociaz obaj uznali, ze zarowno miasto jak i zamek powstaly w tym samym czasie, to jednak pozniej przyjeli, ze zamek zalozono w 1309, a miasto w 1313.
W kronikach, ktore nie powstaly na bazie (znanych) dokumentow zrodlowych nie ma jednak zadnych danych, aby wiekszosc miast miala wczesniejsza, niz pozniej zostalo przyjete, date zalozenia.
Jezeli teraz pozniejsze miasto Szczecinek mialoby zostac zaprojektowane wedlug wzorca jak dla Szczecina, potwierdzaloby to ze jednego z tych miast (Kramer i Micraelis) nigdy nie widzieli, bowiem trudno o wieksza roznice w polozeniu tych miast.
Kiedy przyjmiemy teraz, ze miasto i zamek zostaly zalozone pomiedzy latami 1331 i 1356, daje to nam czas aby rok zalozenia sprecyzowac blizej w oparciu o jego nazwe.
Kiedy zmarl rezydujacy w Wolgast ksiaze Warcislaw IV, jego niepelnoletniego syna przejal w opieke do 1336 roku szczecinski ksiaze Barnim III. I wtedy nasze miasto jako jego (dodatkowa) rezydencja (od Szczecina) otrzymalo swoja nazwe. Mozna wiec wnioskowac, ze on je zalozyl i dal mu nazwe. Mozna stad przyjac rok 1333 jako date zalozenia miasta.
A skoro mozliwym jest, ze inskrypcja i Kronika rok 1313 przenosza ze starszej wiadomosci, na przyklad pochodzacej z klasztoru Marienthron, ktorego dokumentami poslugiwal sie i cytowal jeszcze Kanzow, nalezy przyjac ze albo 1313 jest starym bledem zapisu roku 1333, albo w 1313 powstala tutaj wies obronna, ktorej nazwa pojawila sie w 1333 z prawami miejskim, walami obronnymi, zamkiem i ustanowieniem przejetego z Bialogardu okregu administracyjnego dla tych ziem. Granice pomiedzy ziemia bailogardzka i szczecinecka pozostaly do dzis bez zmian, za wyjatkiem, ze Naseband do 1653, polowa ziemi Collatz podelgala Bialogardowi.
Koniec cytatu

Tekst interesujący, chociaż trzeba byłoby przeczytać strony poprzedzające tej książki, aby jasne stały się wszystkie konteksty. Pozostają także do rozszyfrowania polskie nazwy niektórych z podanych wyżej miejscowości.

Re: Chronik der Stadt Neu-Stettin - online Julius Adolph Wilcke

Posted: 13 Feb 2017, 23:54
by bronx
Dobra robota, bardzo dziękuję.

Re: Chronik der Stadt Neu-Stettin - online Julius Adolph Wilcke

Posted: 14 Feb 2017, 09:48
by Dislav
Czapki z głów! Dzięki!.

Re: Chronik der Stadt Neu-Stettin - online Julius Adolph Wilcke

Posted: 18 Feb 2017, 18:42
by Massovia
W nawiązaniu do przytoczonego wyżej fragmentu "Kroniki miasta Szczecinka", wydanej w naszym mieście w 1862 roku, dla porządku podaję aktualne nazwy wspomnianych tam miejsc geograficznych, stanowiących punkty graniczne historycznej ziemi szczecineckiej (porównaj przedwojenną mapę Kreis Neu-Stettin):

http://szczecinek.org/images/mapy/neustettin.jpg" onclick="window.open(this.href);return false;

Jeziora: Schmaunsch (Schmolzke) - Smolęsko, Sparsee - Spore, Plötzensee (Plötschensee) - Płociczno, Kütersee - Kutry (Oczko), Dolgensee - Długie.

Strumień: Zahnfluss (Zahne-, Zarne-, Sarne-, Sarna-Fluss) - Czarnica.

Miejscowości: Naseband - Nosibądy, Collatz (Kollatz) - Kołacz. Nie udało mi się rozpoznać, być może dlatego, że dzisiaj już nie istnieje, ani nawet zlokalizować miejscowości Sadick nad rzeczką Czarnicą (Zahnfluss). Być może był to późniejszy, dziś także nieistniejący, położony w widłach Gwdy i Czarnicy, majątek Heinrichsburg.