Leksykon zabytków Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej

Dyskusje o aktualnych wydarzeniach odnoszacych się do historii miasta oraz wydarzenia kulturalne. Bez politykowania.
Post Reply
User avatar
bronx
Site Admin
Posts: 5469
Joined: 25 Feb 2005, 10:18
Location: Nstn in Pomm.
Contact:

Leksykon zabytków Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej

Post by bronx »

W ostatnich dniach nabyłem "Leksykon zabytków Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej" autorstwa Józefa Pilcha i Stanisława Kowalskiego z czego za treść dotyczącą województwa zachodniopomorskiego odpowiada Pan Józef Pilch (Historyk sztuki i konserwator zabytków architektury. Urodzony w 1932 roku w Krakowie, absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego i Studium Podyplomowego Konserwacji Zabytków Architektury na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, wieloletni pracownik różnych służb konserwatorskich).
Może to żadna nowość bo wydana w 2012, ale jakoś dopiero teraz trafiła w moje ręce. Książka pięknie wydana, twarda okładka, obwoluta, wydrukowana na doskonałym albumowym papierze kredowym, firmowana nazwą poważnego wydawnictwa Arkady, każdego pomorzomaniaka od razu zachęca do sięgnięcia po nią. Duża, stosunkowo gruba, 388 stron z czego na Pomorze Zachodnie poświęcono 235 stron. Leksykon okraszono sporą ilością dobrych jakościowo zdjęć, jest również wiele planów budynków oraz mapek sytuacyjnych. Wszystko jak to w leksykonie opisane czytelnie, kolejne miasta ułożone alfabetycznie. Zachęcająco wygląda również bogata bibliografia zarówno polska i niemiecka. Bardzo przydatnym narzędziem jest zestawienie niemieckich nazw miejscowości, które pewnie niejednokrotnie mi się przyda. No i to by było chyba tyle plusów, niestety są też takie minusy, które niestety dość mocno przysłaniają mi wszystkie zalety wymienione wyżej.
Oczywiście najbardziej interesującym dla mnie fragmentem miał być opis Szczecinka. Niestety już na pierwszy rzut oka jest rozczarowanie bo nie ma żadnego zdjęcia, co przy dość dobrym zilustrowaniu dużo mniejszych miast i moim zdaniem mniej atrakcyjnych i istotnych zabytków, jest dużym niedopatrzeniem. No ale to jest subiektywna ocena i nie ma co się nad tym dłużej rozpisywać. Druga sprawa to, że zostały opisane pobieżnie jedynie trzy zabytki, czyli: wieża kościelna (św. Mikołaja), cerkiew prawosławna z ul. Szkolnej oraz zamek. Tutaj też wybór to sprawa subiektywna i rozumiem, że okiem konserwatora zabytków wartość danego zabytku może być oceniana inaczej niż przeze mnie i wartość ma tylko to co jest przynajmniej kilkuwiekowe, ale to chyba jednak lekka przesada, sam rejestr zabytków obejmuje jednak trochę więcej pozycji w naszym mieście. Niestety są też błędy ewidentne. Nie wiem z czego one wynikają, być może z powodu korzystania ze starych źródeł, starych Kart Ewidencji Zabytków z lat PRLu, które jak widać najlepszym źródłem informacji nie są. Pierwszy dość drastyczny błąd to mapka z zaznaczonymi trzema opisywanymi zabytkami. Z tego wszystkiego zgadza się jedynie jako tako zamek, chociaż też nie do końca, ponieważ to najstarsze południowe skrzydło namalowano jakby było zbudowane w osi północno-południowej a nie tak jak jest wschodnio-zachodniej. "Wieża kościoła parafialnego" zaznaczona w miejscu dawnej kawiarni Kolorowa (!) a "cerkiew prawosławna" jakoś przy ul. Wyścigowej (!) i to w miejscu gdzie właściwie dzisiaj jest ulica. Wg podpisu mapka narysowana na podstawie studium PKZ Poznań 1958.
Opis miasta zwięzły i encyklopedyczny, ale ze zdaniem: "W trakcie walk w 1945 uległo zniszczeniu w ok. 40%, zostało odbudowane [...]" się zgodzić nijak nie mogę. Chociaż to i tak lepiej niż w PRLowskiej encyklopedii PWN gdzie pamiętam zdaje się pisano o 70% zniszczeniach. W trakcie samych walk to dużemu zniszczeniu uległo kilka może kilkanaście budynków w mieście, największe szkody powstały już po zdobyciu przez rozbrykanych czerwonoarmistów, ale to i tak do 40% raczej daleko. Czy odbudowane? Dla mnie to bardziej rozbudowane, bo odbudowywać to nic nie odbudowywano, raczej większość dawnej zabudowy ścisłego śródmieścia zgładzono w latach 60-tych, tutaj może czepiam się słówek ale trochę wkurzonym :) Jedźmy dalej, całość opisu miasta kończy się zdaniem, cytuję: "Również w nowszej części miasta wznoszą się czynne kościoły katolickie: neogotycki pw. Narodzenia NMP z 1905 roku i neoromański pw. św. Stanisława BM z 1923". To ja się tutaj pytam: WTF? Najpewniej chodziło o kościół św. Ducha, skąd ten Stanisław? Czyżby pomylono Szczecinek z Gwdą Wielką, bo tam zdaje się najbliżej Szczecinka znajduje się taka parafia. Dalej są opisy zabytków i kolejne nieścisłości, przy wieży św. Mikołaja napisano: "[...] przebudowana w 1913, po 1945 roku adaptowana na placówkę muzeum regionalnego." Cóż za nieścisłość, przecież to była właśnie pierwsza siedziba muzeum już w 1914 roku po tej przebudowie o której wspomniano, teraz mamy właśnie stulecie muzeum, po 1945 tylko kontynuowano tam działalność i to też nie tak od razu tylko od 1957 roku. W informacji o cerkwi prawosławnej czytamy: "Została zbudowana w 1824 roku jako synagoga, w 30. latach XX w. adaptowana na cele świeckie, po 1945 użytkowania jako cerkiew." Taka wersja wydarzeń jest też na wikipedii, w obu przypadkach pewnie pochodzi z jakichś starych opisów zabytków. Nie mam pewności co do daty budowy tego budynku, ale starą synagogę którą potem spalono w 1881 roku wybudowano w podobnym czasie ale w innym miejscu jakieś, 100 metrów od tej obecnej cerkwi w miejscu obecnego internatu przy ul. 1 maja. Opisywany budynek w rzeczywistości był ewangelickim domem modlitewnym ze szkółką niedzielną, jest nawet zdjęcie z początku XX wieku z wymalowanym wielkim chrześcijańskim krzyżem na elewacji.
I to tyle, jak na w sumie krótką informację o szczecineckich zabytkach ilość błędów i nieścisłości dość spora.
Nie twierdzę, że autor tak naplątał celowo albo z braku kompetencji, ale postuluję głębsze i współczesne badanie dziejów Pomorza, bo jak widać nie jest dobrze, wiele źródeł wtórnych, które powstały w latach PRLu są zrobione jakoś niedbale i te informacje są teraz powielane we współczesnych wydawnictwach a z czasem zostanie to uznane za prawdę.
Szkoda bo ten leksykon mógł być (miał być) jedną z fajniejszych pozycji na mojej półce.

Przy okazji czy wiecie, że do dzisiaj (!) w rejestrze zabytków WKZ znajduje się dom szachulcowy, w którym była wg wpisu apteka (chociaż za bardzo nie ma na to potwierdzenia w książkach adresowych) na ul. Zamkowej 15, z XVII w., zarejestrowany pod nr rej.: 241 z 16.02.1960, który już mało kto pamięta bo został wyburzony w połowie lat 60-tych czyli parę lat po wpisaniu go rejestru zabytków? :)
DSC_0175.jpg
(310.38 KiB) Downloaded 2448 times
DSC_0178.jpg
DSC_0178.jpg (257.77 KiB) Viewed 3593 times
DSC_0176.jpg
(268 KiB) Downloaded 2445 times
DSC_0180.jpg
DSC_0180.jpg (284.12 KiB) Viewed 3579 times
DSC_0177.jpg
(290.68 KiB) Downloaded 2451 times
DSC_0181.jpg
DSC_0181.jpg (304.73 KiB) Viewed 3595 times
DSC_0179.jpg
DSC_0179.jpg (310.32 KiB) Viewed 3596 times
DSC_0183.jpg
DSC_0183.jpg (329.72 KiB) Viewed 3591 times
DSC_0182.jpg
(393.36 KiB) Downloaded 2456 times
Post Reply